Wat is een Pusikan

vraag:

In een boekje over de Rüstkammer in Dresden (ISBN 3-422-06417-6) wordt op blz 6 vermeld: "....Säbel und Pusikane...." Ik kan nergens vinden wat een Pusikane is. Het wordt ook niet genoemd in uw catalogus.

antwoord:
"Pusikan" (meervoud "Pusikane") of "Pusickan" zijn zeventiende-eeuwse Duitse schrijfwijzen voor "budzigan" (de correcte schrijfwijze is onbekend), de Ottomaanse benaming voor een strijdkolf, d.w.z. een geheel metalen knots, die in het leger van de sultan als commandostaf werd gebruikt. De in de oorlogen, tegen de Turken tussen 1675 en 1725, buitgemaakte Turkse wapens zijn in veel Duitse en Oostenrijkse verzamelingen terug te vinden. Zij maken deel uit van de zgn. Türkenbeute, een enorme hoeveelheid krijgsbehoeften als wapens, vaandels, kledingstukken, harnassen, paardentuigen, tenten e.d. Wenen (het Wien Museum) heeft waarschijnlijk de grootste hoeveelheid, verder zijn er veel buitgemaakte Turkse wapens in Ingolstadt (Beieren) in het Bayerisches Armeemuseum, in Karsruhe in het Badisches Landesmuseum en ook de Rüstkammer in Dresden heeft zijn "Türkenbeute".

afbeelding uit de online collectie Staatliche Kunstsammlungen Dresden

Dolk of mes?

vraag:
Afgebeelde dolk komt uit de nalatenschap van mijn vader, kunt u mij hier iets over vertellen? Het heft lijkt van ebbenhout en er zitten een aantal kerven in.

antwoord:

Officieel noemen wij dit wapen een mes omdat de kling éénsnijdend is en dus een platte achterkant heeft. Een dolk is altijd tweesnijdend en heeft in feite een symmetrische kling, dat is hier duidelijk niet het geval. Het mes heeft een snavelpunt.

Het uiterlijk van dit wapen - vooral ook de kleine pareerstang - en de leren schede doen vermoeden dat dit mes Indonesisch is. Het leerwerk van de schede heeft nogal wat weg van de schedes die gebruikt werden voor de zgn Klewang of marechausseesabel, een blank wapen dat gedragen werd door het KNIL, het Nederlands Indische Leger.

Bataafse Dragonders in Kaapstad

vraag:
Is het bekend of er begin 1800 dragonders dienst hebben gedaan in Kaapstad of omgeving. Volgens een kennis in Zuid-Afrika, namens wie de vraag gesteld wordt, diende hier één van zijn voorvaders. De naam zou zijn Rall, vermoedelijk van Duitse afkomst.

antwoord:
Omstreeks 1795 was er op Java een eskadron dragonders aanwezig, bestaande uit 2 compagnieën. Het eskadrom maakte deel uit van de lijfwacht van de gouverneur-generaal aldaar. Naast dit esdadron was er ook nog een korps Javaanse Cavalerie en 2 andere compagnieën cavalerie. In 1802-1803 werden deze eenheden gereduceerd tot ongeveer 40 man. Op 2 maart 1802 werd hier een nieuw eskadron Dragonders opgericht voor de koloniën. Deze bestond ook uit 2 compagnieën en een batterij Rijdende Lichte Artillerie à 4 stukken. Al deze eenheden bleven deel uitmaken van het Bataafse Leger. Het eskadron Dragonders en de batterij Rijdende Lichte Artillerie werden voortaan aangeduid als het 5e Regiment Dragonders. In de tweede helft van 1802 vertrok dit regiment naar Kaap de Goede Hoop. Na de inname van Kaap de Goede Hoop door de Engelsen keerde het 5e Regiment Dragonders terug naar de Bataafse Republiek. In 1806, na de oprichting van het Koninkrijk Holland, werd het regiment verdeeld over andere cavalerieregimenten.

Meer hierover kunt u lezen in het volgende boek: J.A.C. Bartels, Vier eeuwen Nederlandse cavalerie Dl. 1 (Amsterdam: Bataafsche Leeuw, c. 1987)
(Aanwezig in de bibliotheek van het Legermuseum onder signatuur: HBD L 040-0009)
Indien uw kennis uit Zuid-Afrika meer wil weten over de militaire staat van dienst van zijn voorouder, kan hij deze opvragen bij het Nationaal Archief. Het adres is: Nationaal Archief, Postbus 90520, 2509 LM Den Haag, tel.nr. 003170-3315444, email: info@nationaalarchief.nl
website: www.nationaalarchief.nl

Bijgaand een afbeelding waarop het uniform van het 5e Regiment Dragonders te zien is. (afbeelding inv.nr. 00123266: Bataafsche Dragonders van de Lijfwacht des Gouveneurs van Kaap de Goede Hoop, generaal Janssens. In 1806 ingedeeld bij de Lijfwacht des Konings. Koloniale Troepen)

Percussiepistolen

vraag:
Ik zou graag informatie willen met betrekking tot het volgende: nog niet zo lang geleden heb ik uit een erfenis twee identieke oude percussiepistolen ontvangen. Waarvan een nog in redelijk gave en bruikbare staat verkeert en de ander helaas in het houten deel doormidden is. Het enige kenmerk zijn drie letters SJB die in de beide lopen ingeslagen zijn. Voor het overige heb ik geen keurmerken of dergelijke kunnen ontdekken, ook niet met een loep. Ik heb er enige documentatie over antieke wapens op nageslagen maar mijn model komt daarin niet voor. Het lijkt wel verdacht veel op het Le Page duelleerpistool van omstreeks 1830, ook de trekkergroep vertoont duidelijke overeenkomsten. Reden waarom ik een beroep op uw kennis op dit gebied doe. Mijn belangrijkste vragen zijn: 1.zijn het echte werkende wapens geweest (dus geen speelgoed of gewoon neppers) 2.wanneer zouden ze geproduceerd kunnen zijn? 3.waar en/of door wie zouden ze geproduceerd kunnen zijn? (SJB) 4. hebben ze als (mogelijk) antiek wapens enige historische of financiële waarde? Dit met het oog op een eventuele (kostbare) restauratie.

antwoord:
Het gaat hier om een koppel civiele percussiepistolen uit circa 1840. Hierop wijst de vorm van het slot en ook de kenmerkende haaks gebogen greep die in de eerste helft van de 19e eeuw populair was. Helaas hebben wij het initiaal SJB niet in de boeken kunnen terugvinden, zodat we u geen vervaardiger of plaats van vervaardiging kunnen mededelen. Ongetwijfeld zijn ze in West-Europa geproduceerd, maar gezien de internationale mode kan geen nadere aanduiding gegeven worden, aangezien er geen keurmerken op zichtbaar zijn. Te oordelen naar de foto's lijken het authentieke originele pistolen. Dergelijke pistolen komen regelmatig in de antiekhandel voor, dus daar zou u kunnen informeren naar de financiële waarde. Of de restauratie (waarbij met name de vervaardiging van de haan een flinke klus zou kunnen worden voor de restaurator) financieel opweegt tegen de historische of geldelijke waarde is iets wat u zelf moet beoordelen. Zoals gezegd zou u voor de financiële taxatie langs kunnen gaan bij een antiquair of een veilinghuis.

I-3 R.I. (De Watermannen)

vraag:
Beste medewerkers. Bij het leegruimen van het huis van mijn moeder heb ik een (zilveren) zegelring aangetroffen met daarop de letters 1-3 RI. Hij heeft de vorm van een schild, met aan de onderzijde een drietal golflijntjes. Nu is mijn vraag of dit soms een regimentsring of iets dergelijks is. Mocht dit zo zijn dan wil ik hem met alle plezier naar u opsturen, want zelf doe ik er toch niets mee.

antwoord:
Het schildje op de ring staat voor het 1e Bataljon 3e Regiment der Infanterie 'de Watermannen'. De ring zelf is geen officieel militair onderscheidingsteken, maar door de regimentssoldaten als souvenir in het leven geroepen. Ook van andere, in Indië gestationeerde regimenten zijn dergelijke herinneringsstukken bekend. Het regiment de watermannen was overigens samengesteld uit zogeheten oorlogsvrijwilligers en niet uit dienstplichtigen. Het was tussen 1945 en 1949 operationeel in West-Java. Omdat het een souvenir betreft, en niet een officieel onderscheidingsteken, nemen wij deze niet op in de collectie, maar het blijft een aardig herinneringsstuk.

Oudhollands woord voor ingenieur

vraag:
Bij mijn bezoek aan uw museum was er een verlicht tableau met de zeilwagen en uitleg over Simon Stevin waarop het oudnederlandse woord voor zijn beroep, ingenieur voorkwam. ik kan het woord niet meer terugvinden maar het was erg treffend het was iets als vernuftigaard maar dat klopt niet. Ik wil graag het juiste woord weten.

antwoord:
Inderdaad is het juiste woord niet "vernuftigaard", maar vernufteling. Volgens het Woordenboek der Nederlandse Taal is deze term een door de dichter P.C.Hooft geïntroduceerd purisme voor een ingenieur die binnen het krijgswezen belast was met het uitdenken en uitvoeren van militaire werken.
Zie ook de informatie via de volgende link:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ingenieur

Betekenis van nummers op de bumper van een legervoertuig

vraag:
Ik heb een DAF YA 126 en soms zie je nummers op de bumper staan. Is dit een voertuig nummer of waar hebben ze betrekking op? Ik ben hem aan het opknappen dus het lijkt me leuk om die nummers er ook op te hebben, maar dan wil ik wel graag weten wat ze betekenen. Alvast bedankt.

antwoord:
U kunt verschillende soorten nummers op een voertuig aantreffen: een eenheidsaanduiding met een tactisch teken (infanterie, cavalerie, artillerie, genie, etc.), een gewoon voertuignummer of volgnummer binnen de eenheid, brugclassificatie (dat is een zwart cijfer in een gele cirkel) en natuurlijk een kenteken. U kunt het beste een andere DAF YA 126 als voorbeeld nemen en die nummering overnemen, ook de locatie op de bumper! Helaas kunnen wij u niet aan een voorbeeld helpen, want de DAF YA 126 uit onze collectie heeft geen nummering (dat komt dus ook voor). Als afbeelding is bijgevoegd, met excuus voor de matige kwaliteit van de scan, een voorbeeld van wat de tekens en nummering kunnen betekenen.
De afbeelding komt uit het boek: Militaire voertuigen in de collectie van het Legermuseum / P. van den Heuvel, A. Staarman. - Den Haag : SDU, 2002