aanvulling op: Nederlanders in het leger van Napoleon naar Rusland

Het gemeentearchief Utrecht bestaat al vele jaren niet meer. Dat heet nu Het Utrechts Archief.
http://www.hetutrechtsarchief.nl/

Verder is dit een handige database:
http://www.stehelene.org/php/accueil.php?page=8&lang=nl

Inventarisatie van Friese soldaten onder Napoleon
http://www.friezen-onder-napoleon.nl/

Wijlen dhr. Paasman heeft een behoorlijk complete inventarisatie gemaakt van Friese soldaten die onder Napoleon hebben gevochten. Onder 'zoeken' staat helemaal onderaan een link naar de database met soldaten, die door Tresoar wordt gehost.

zie verder de reacties onder het oorspronkelijke bericht

Nederlanders in het leger van Napoleon naar Rusland

vraag

Bestaat er een overzicht van Nederlandse mannen die in het leger van Napoleon mee naar Rusland geweest zijn. Eén van de voorvaderen van mijn vrouw, zou met het leger van Napoleon naar Rusland zijn geweest. Mijn pogingen tot nu toe hebben geen registers opgeleverd.

antwoord

Het antwoord op uw vraag bevat zowel een ja als een nee. Nee, want er is niet één overzichtelijke lijst met namen van alle Nederlanders die zich in 1812 bij Napoleons leger bevonden. Maar u kunt wel degelijk naspeuring doen: dus ook "ja". Wat u moet weten, is in welke gemeente deze voorvader van uw vrouw is opgekomen. U kunt dan proberen na te gaan bij welke eenheid hij terecht is gekomen. Deze lijsten van conscripten bevinden zich in de archieven van zowel de provinciale als in een enkele geval de gemeentelijke overheden. Het gemeentearchief Utrecht (GAU) heeft een aardig overzicht op de site hoe dit werkt. Een andere mogelijkheid om te kijken in welk regiment hij gekomen kan zijn, is de lijst van de conscriptie-departementen na te gaan. Dit is een lijst waarin is vermeld welke departementen aan welke regimenten conscripten leverden. In het Nederlandse geval blijven dan meestal 1-5 mogelijkheden over.

Heeft u een idee in welk regiment hij gediend heeft, dan kunt u zich wenden tot het SHD (vroeger SHAT), het Service Historique de la Défense in Frankrijk (Vincennes, Parijs).

http://www.servicehistorique.sga.defense.gouv.fr/

Hier zult u fysiek een bezoek af moeten leggen. Bij het SHD bevinden zich de stamboeken van de verschillende regimenten. U kunt dan het stamboek opvragen en hopen dat u daarin zijn naam tegenkomt. Wanneer u denkt dat hij al voor 1810 in het leger zat, of na 1813 ook nog in het leger (het Koninklijk Nederlands Leger), kunt u ook kijken in het Nationaal Archief in Den Haag, waar de stamboeken van de regimenten Koninkrijk Holland (1806-1810) en Koninkrijk der Nederlanden (1813-...) op naam ontsloten zijn. Daar kunt u dus in een namenlijst zoeken.

Een en ander is, zo leert de ervaring, tijds- en arbeidsintensief, maar als het lukt, wel zeer bevredigend.

Bij de afbeelding:

Hollandse infanterie bij de bruggen over de Berezina, 1812

Veldtocht naar Rusland (1812)

Schoolplaat naar een schilderij van Jan Hoynck van Papendrecht

Objectnummer Legermuseum 00133431

Met kruit gevulde kanonskogel of granaat

vraag:

Dit gietijzeren voorwerp is gevonden bij de Maas. Het is hol van binnen en heeft één gat. Kunt u mij vertellen wat dit is en hoe oud het voorwerp zou kunnen zijn? De diameter is 7 cm, gewicht 550 gram.

antwoord:

Het gevonden voorwerp betreft een antieke handgranaat. Deze werden vanaf de 16e eeuw tot aan de 18e eeuw gebruikt zonder enige wijziging in vorm of formaat, waardoor het niet mogelijk is om hem exacter te dateren. Ze werden gevuld met buskruit. In het ronde gat werd een houten prop gedaan met een lont om hem aan te steken.

Identificatie van het uniform van een op een miniatuur afgebeelde persoon

vraag:

Hierbij stuur ik u foto's van een portretminiatuur in onze collectie gesigneerd LT voor Leonard Temminck (1753-1813) Helaas weten wij niet wie de geportretteerde is. Misschien heeft u een suggestie ? Kunt u ons iets meer vertellen over het uniform ? Bij voorbaat hartelijk dank

antwoord:

Het uniform dat de afgebeelde persoon draagt is dat van een ingenieur van het Staatse leger uit de periode rond 1790. Zelf hebben wij in de collectie een tekening van W.C. Staring, daterend uit de periode rond 1900, waarin hij een schets heeft gemaakt n.a.v. een geschilderd portret in particulier bezit van een ingenieur van het Staatse leger Hendrik Dijk. Ons is ook een pastel portret bekend dat zich bevindt in de collectie van het Historisch Museum Den Briel van kapitein-ingenieur Johannes van Westenhout, hem voorstellende als ingenieur van het Staatse leger anno 1794. Het enige merkwaardige aan de uniformering van de persoon, afgebeeld op uw miniatuur, is de oranje kraag, die op beide hierboven genoemde portretten niet is afgebeeld. Een afbeelding van de tekening van Staring vindt u hierbij, als voorbeeld. Wie de afgebeelde persoon is, kunnen wij u niet zeggen; we ‘herkennen’ zijn beeltenis niet. Hopelijk bent u toch met de identificatie van het uniform weer een stapje verder geholpen.

Archeologische vondsten van 17e eeuwse vuurwapens

vraag:

The National Maritime Museums of Sweden has carried out an underwater archaeological survey of a 17th century shipwreck in the Stockholm archipelago. During this survey we found a flintlock pistol and a musket (se attached pictures). My question is if you can say anything about the provenience and the age of these weapons?

antwoord:

On basis of the illustrations, the following might be remarked: Both stocks are made for flintlock weapons. The flintlock mechanism didn't come into use until about 1625. It is quite difficult to determine the guns without the mechanisms, since these provide the most information about the dating and whereabouts of the pieces. The slim shape of the pistolstock certainly points out a Dutch origine from about the middle of the seventeenth century. The pistol can with certainty, also on basis of the shape of the pommel, be dated 1640-1670.

It is more diffucult for the musket, but I would think that this dates from about the same period. It is not possible for us to give a more detailed indication of the provenance and date of the musket. Of course one has to consider that the Dutch style of firearms was internationally regarded highly in this period, and that the Dutch style was followed elsewhere in Europe as well. It is also a known fact that in the seventeenth century the Dutch gunmakers were working in Sweden as well. This is proven by the collections in the Livrustkammer in Stockholm and in the museum in Skokloster. If you would like to receive more information concerning these guns, you can always contact us or (perhaps easier for you?) our colleagues in the abovementioned Swedish museums.

Hoe herken je iemand in een harnas

vraag:

Ik heb een vraag namens een vrijwilligster die bij ons rondleidt en zeer vasthoudend is wat deze vraag betreft. N.a.v. het sierharnas wat wij bezitten, wordt er met name in de kinderrondleiding verteld over de uitrusting van ridders en over familiewapens. Een geharnaste ridder kon men - zo vertellen we dat altijd- onderscheiden door het wapenschild met zijn familiewapen erop. Maar hoe kon je nou vader en zoon uit elkaar houden in een harnas? Vraag van een kind en sindsdien een heuse vraag hier. Was daar een onderscheidend teken voor? Vond men het überhaupt belangrijk om in harnas herkenbaar te zijn? Of gebruikte een zoon een ander familiewapen, gecombineerd van vader en moeder bijvoorbeeld. Hebben jullie enig idee?

antwoord:

Tijdens gevechten in de Middeleeuwen waren de geharnaste krijgers altijd herkenbaar voor de eigen troepen. Meestal droegen alleen de bevelvoerende ridders een harnas met een helm met dichtgeklapt vizier en iedereen wist wie het waren die deze harnassen droegen. Als ze een schild droegen, was daarop meestal hun blazoen geschilderd maar dat droegen ze niet altijd en dan spraken ze b.v. vaak van tevoren een teken af dat zij zouden dragen, b.v. een om één van hun arm harnassen vastgeknoopt lint of ander stuk langwerpig textiel. Bovendien waren ze vrijwel altijd omringd door hun eigen gevolg van een of meer schildknapen die een herkenbaar vaantje aan hun lans droegen.

Met open vizier strijden

Meestal streden ridders echter met open vizier of zelfs blootshoofds, dus zonder helm, in harnas. Niet uit heldhaftigheid (dat maken wij er tegenwoordig van...) maar uit zuiver praktische noodzaak. De warmtestuwing in een gesloten helm kon zo groot worden dat de drager zelfs kon stikken. Zeker als geharnaste ridders geagiteerd waren zoals in een strijd (of in een toernooi), te meer als de temperatuur ook nog hoog was. Dat is ook historisch aantoonbaar: na een strijd in de buurt van Neurenberg ergens in de vijftiende eeuw zijn naderhand dode ridders in harnas gevonden en met helmen op die donkerrode gezichten hadden en bij wie het schuim op de mond stond: zij waren allen gestikt, niet gedood door tegenstanders!

Ook vochten bevelvoerders met open vizier of zelfs geheel blootshoofds om zich tijdens het strijdgewoel beter verstaanbaar te maken, dus om hard commando's te kunnen schreeuwen zodat deze althans door de omringende soldaten goed gehoord konden worden. Aartshertog Albrecht, tegenstander van prins Maurits bij Nieuwpoort in 1600, vocht daar ook in harnas maar zonder helm. Tijdens de strijd is hij nota bene door een van zijn eigen soldaten per ongeluk met een hellebaard aan het hoofd verwond (maar hij heeft de slag wel overleefd). Je zelf op deze manier letterlijk blootgeven was natuurlijk vol van risico's, letterlijk levensgevaarlijk, zelfs als het vizier maar even werd opgeslagen om lucht te krijgen of een commando te geven, en het daarna weer dichtklapten. Er zijn gevallen bekend dat ridders in dat ene korte moment een kruisboogpijl in het gezicht kregen die hun hoofd doorboorde. Ook de bekende kruisvaarder Richard Leeuwenhart is op deze wijze door het schot van een kruisboog gesneuveld.

Klaverblad - Kastanjeblad

vraag:

Toen ik als sergeant in 1954 afzwaaide zat er op mijn jack een oranjekleurig 5-bladeren afbeelding als vervolg op de eerdere 4-bladeren-groene afbeelding (klaverblad) kunt u mij uitleggen wat dat oranjekleurig mouwembleem betekende. het was op een lichtblauwe ondergrond.

antwoord:

Het gaat om een divisieembleem. De 4e divisie kende het vier-bladige klaverblad als embleem (groen op zwart) en het embleem waar u op doelt, betreft het embleem van de 5e divisie. Dit is een kastanjeblad, oranje op nassaublauw. Het schijnt dat dit embleem is bedacht door dpl. korporaal A.A.C. van der Elst, die hiermee een prijsvraag won die uitgeschreven was voor een ontwerp tbv een nieuw embleem. Het kastanje-blad embleem is vastgesteld op 14 mei 1955. De prijsvraag stelde de inzenders tot taak, een embleem te bedenken dat op heraldische wijze het cijfer van de divisie tot uiting bracht. Blijkbaar zag men het vijfblaidge kastanjeblad als geslaagd in deze. Het oude embleem, het klaverblad van de 4e divisie, zou behalve het cijfer 4 ook de onderlinge verbondenheid (kleine delen maken samen één grote) tot uitdrukking moeten hebben brengen.

Uw eenheid is, blijkens uw verhaal, overgeplaatst van de 4e naar de 5e divisie - en daarbij is het mouwembleem, zoals in zo'n geval gebruikelijk, vervangen.