Kruitvaatjes

vraag:
Onlangs ben ik in het bezit gekomen van twee vermoedelijk kruitvaatjes. De persoon van wie ze afkomstig zijn, dacht dat het was om drinken in te doen. Maar dit betwijfel ik. Ik zou het erg leuk vinden om te weten of dit inderdaad kruitvaatjes zijn, en zo ja, uit welke tijd en uit welk land ze afkomstig zijn. Eén van de vaatjes is duidelijk afkomstig uit Amerika. Van de ander heb ik geen idee. Het vaatje met de munten heeft onderaan een merkje, "mardue" met een slang en daaronder "deposer" - als ik het tenminste goed heb gezien. Tevens is deze aan de voorkant bewerkt met motiefjes en aan de achterkant met bladmotieven, maar deze zijn grotendeels afgesleten. Het vaatje met de munten is 21 cm. hoog, de ander 23 cm. Ik zou het bijzonder op prijs stellen, als u mij hierover informatie zou kunnen verschaffen.

antwoord:
Naar aanleiding van uw informatieverzoek, kan ik u het volgende mededelen: De voorwerpen waarvan u foto’s heeft gezonden zijn inderdaad kruitvaatjes. Deze werden gebruikt om geweren en pistolen mee te laden. Het koperen exemplaar is inderdaad Amerikaans, en van een model dat rond 1850-1870 in gebruik was. Het toont bovenin de Amerikaanse adelaar, met daaronder twee handen die elkaar vasthouden en de verbroedering verbeelden temidden van de sterren die symbool staat voor de Verenigde Staten. Ik moet u evenwel waarschuwen dat van dit soort kruitvaatjes veel replica’s in omloop zijn. Het is moeilijk om op basis van de foto’s te oordelen of het hier om een origineel of om een replica gaat. Het opschrift op het exemplaar met de muntjes moet waarschijnlijk gelezen worden als “marque deposée”, oftewel gedeponeerd merk. Gezien de ornamentering zouden wij deze in de Arabische wereld willen plaatsen. Mogelijk zou het ook Noord-Afrikaans kunnen zijn. Wellicht dat u met een muntexpert kunt uitzoeken wat voor muntjes het betreft en zou dit een aanwijzing kunnen zijn voor de exacte regio waar dit kruitvat vandaan komt. Wij zouden het willen dateren als 19e of begin 20e eeuws, maar dit is moeilijk te zeggen. Mogelijk dat ook hier de munten met hun Arabische opschriften aanwijzingen zouden geven in de exactere tijdsbepaling.

Project Kanon

vraag:

België 22 februari 2008. Geachte Wij hebben op onze school, KTA Koekelare, een kanon liggen. Nu willen wij meer te weten komen over dit kanon en dit naar aanleiding van een project voor Nederlands. Dit project heeft als doel het kanon zo waarheidsgetrouw te restaureren. Het kanon werd opgegraven langs de Belgische kustlijn. Bijgaand vindt u een foto van dit kanon. Hopend op uw antwoord, met vriendelijke groeten.

antwoord:

Hartelijk dank voor het informatieverzoek met de bijbehorende foto's. Helaas kan ik weinig antwoord geven over het "kanon" op de foto's. Een dergelijk kanon heb ik nog nooit gezien, en ook onze specialist op het gebied van oude kanonnen kent een dergelijk voorwerp niet. Wij vermoeden dat het een zogenaamd lijnschietkanon is. Dit waren kanonnen die een lijn naar een schip konden schieten om een verbinding te maken. Ook kon er vuurwerk mee worden verschoten om signalen te geven, bijvoorbeeld voor een schip in nood. Mogelijk dat er in de dwarse holtes haaks op de loop een stok of iets dergelijks kon worden gestoken om het kanon enigszins te richten . Zoals gezegd kunnen wij helaas geen nadere informatie geven over dit bijzondere voorwerp. U zou eventueel te rade kunnen gaan bij het Legermuseum in Brussel, of zij dit wellicht herkennen. Een andere mogelijkheid is het reddingsmuseum in Den Helder (Nederland), of een scheepvaartmuseum in België of in Nederland. Veel succes met uw project.

Bezoekers die meer kunnen vertellen over het getoonde voorwerp worden uitgenodigd te reageren.

1, 2, 3, 4, hoedje van papier

vraag:
Ik ben werkzaam bij het Historisch Nieuwsblad. Momenteel ben ik bezig met de samenstelling van de Grote Geschiedenis Quiz. In deze quiz zal gevraagd worden naar het hoedje uit het liedje ‘1,2,3,4, hoedje van papier’. Volgens mijn informatie zou het in dit liedje gaan om goedkoop geproduceerde hoedjes, genaamd sjako of schakot, die gedragen werden door plattelands-schutters in de strijd tegen de Belgen in 1830. Nu begreep ik dat de collectie van het Legermuseum zo’n hoedje bevat. Mijn vraag aan u is dan ook: kunt u mij bevestigen dat dit inderdaad het ‘hoedje van papier’ uit het liedje is, of mij doorverwijzen naar iemand die daar wellicht meer van weet?

antwoord:
Uw informatie is juist, het liedje '1, 2, 3, 4, hoedje van...' is gebaseerd op een snelle productie van sjako's ten behoeve van de Nederlandse Mobiele Schutterij voor de mobilisatie 1830-1839. Het binnenwerk van sjako's - een soort cylinderhoed voor militair gebruik - werd gemaakt van leer, vilt en karton; in het geval van deze mobilisatie waren snel grote hoeveelheden nodig en is veel karton gebruikt.
Het zijn overigens geen "hoedjes", ze zijn qua vorm en formaat nogal indrukwekkend; het liedje is spottend bedoeld, omdat de schutters zelf nogal graag erg grote woorden gebruikten in hun 'patriottisme'; dit riep natuurlijk ook weer spot op. We hebben dergelijke exemplaren wel in ons museum - ze zijn overigens zeer kostbaar en zeldzaam.

Bij de afbeelding:
Korporaal van de Plattelands-Mobiele-Schutterij, gekleed in marstenue van 1830-1844. De zwarte, met wasdoek overtrokken bordpapieren sjako werd in opdracht van generaal Baron Tindal door een Utrechtse hoedenfabrikant des Konings ontworpen. In de late avond van 27 december 1830 ontving de eigenaar van dit bedrijf, J. Leenarts, de opdracht. De volgende morgen (!) ontving de generaal een proefmodel, gevolgd door 30 standaardmodellen, die hem op 2 januari 1831 werden toegezonden. Duizend van deze, overigens Pruisische modellen, werden aan het ministerie van Oorlog afgeleverd.

Troepengeschiedenissen van eenheden in Nederlands-Indië

vraag:
Ik zoek informatie over 1-11 R.I. aangezien mijn vader in de periode 1946-1949 daarin gediend heeft in Indië.

antwoord:
In de bibliotheek van het Legermuseum is een boek aanwezig met de titel: 'de Marsroute van 1-11 R.I.' door Piet Pothof uitgegeven in 1995. U bent van harte welkom in het Collectie Informatie Centrum om dit boek te komen inzien.

Telkens blijkt dat veel kinderen van Oud-Indië gangers op zoek zijn naar gegevens aangezien de vaders vaak erg zwijgzaam zijn geweest tijdens hun leven en inmiddels soms (zoals in dit geval) zijn overleden.
Graag verwijzen wij naar een pagina op onze website waar een groot aantal troepengeschiedenissen staan genoemd en afgebeeld.
http://www.collectie.legermuseum.nl/strategion/strategion/i004351.html

Het legeronderdeel van mijn schoonvader

vraag:
Ik ben op zoek naar de diensttijd van mijn schoonvader. In mijn bezit is een foto die op 19 april 1917 is verzonden vanuit Leeuwarden. Op deze foto staat hij met een groep militairen. Hij schrijft op die kaart dat hij overgeplaatst wordt naar Assen. Kunt u aan de hand van het uniform zien, bij welk legeronderdeel hij hoorde? Volgens informatie van het Nationaal Archief waren in de periode 1916-1918 in Leeuwarden het 9e regiment infanterie en de 4e divisie Marechaussee gelegerd.

antwoord:
Wij hebben uw foto gedetermineerd. De militairen die op de foto staan afgebeeld, zijn militairen die deel uitmaken van het 9e R.I. Tijdens de mobilisatie van 1914-1918 waren de staf en 3 bataljons 9 R.I. gelegerd in Leeuwarden. Dit is nagegaan aan de hand van de officiersboekjes uit 1917 en 1918 (CL B 010-0002) en het boekje Vredesgarnizoenen (CL K 010-0389). Voor meer gedetailleerdere informatie over de diensttijd van uw schoonvader kunt u terecht bij het Nationaal Archief in Den Haag.

Waar geef ik door dat een oud militair is overleden

vraag:
Waar geef ik door dat een oud militair is overleden. Het gaat over een oom van ons die pas is overleden en die in Australië woonde. ik weet dat hij altijd nog post kreeg en dat dat met de veteranen te maken had. Hij had ook nog heel veel fotomateriaal, hebben jullie daar misschien nog interesse in.

antwoord:
U kunt aan het Veteraneninstituut doorgeven dat uw oom in Australië is overleden. Het Veteraneninstituut is het overkoepelende orgaan van alle veteranenverenigingen. Het adres van het Veteraneninstituut is:

Veteraneninstituut, Postbus 125, 3940 AC Doorn, tel.nr. 0343-474147, email: info@veteraneninstituut.nl, website: www.veteraneninstituut.nl

De naam van uw oom wordt daar geregistreerd en het Veteraneninstituut draagt er zorg voor dat zijn naam wordt doorgeven aan de instanties / verenigingen waarvan hij post ontving.

Harnas van prins Maurits in het Legermuseum getroffen door een kogel

vraag:
Ik ben bezig met een artikel voor een jongerentijdschrift en wil graag een verwijzing maken naar jullie museum. Het gaat mij om de vraag of het harnas van Maurits te bewonderen is in jullie museum en of je eraan kunt zien dat hij is getroffen door een kogel? Dank voor het antwoord.

antwoord:
In het Legermuseum is een replica van het harnas van prins Maurits aanwezig. Deze is voorzien van de inslag van de kogel. U kunt dit harnas momenteel bezichtigen in de semipermamente tentoonstelling Maurits en het Oranjegeheim . Het originele harnas wordt bewaard in het Hofjagd- und Rüstkammer des Kunsthistorisches Museum in Wenen. De replica in het Legermuseum is vervaardigd door Gotscha Lagidse:
http://www.gotscha.nl/legermuseum.htm
Een afbeelding van het originele harnas kunt u zien in het volgende boek: Robert Douglas Smith, Heavy metal. Europese harnassen in het vizier (HBD R 055-0031) op p. 66 Dit boek kunt u in het Collectie Informatie Centrum (CIC) raadplegen.

Verrijdbaar kanon

vraag:
Ik ben bezig met het schrijven van een boek over de WO II van mijn geboortedorp: Well te Noord-Limburg. Bij een van de 40 interviews die ik heb gehouden kreeg ik bijgaande foto van een kanon. Is dit een Hollands kanon? Is ze echt verrijdbaar? Is ze bij de mobilisatie in 1939-1940 gebruikt? Is ze langs de Maas gebruikt? Als u mij hier verdere informatie over kunt verstrekken ben ik u zeer dankbaar hiervoor.

antwoord:
Wij danken u hartelijk voor uw vraag, en dan met name voor de interessante foto. Het Nederlandse leger heeft één dergelijk kanon (57 mm) in deze verrijdbare affuit van de Duitse firma Gruson beproefd in 1897. Voor zover bekend is dit kanon nooit verder dan de beproevingsfase gekomen en niet in de bewapening van het Nederlandse leger opgenomen. Na de beproevingen is besloten om het kanon niet in te voeren in Nederland. Het Duitse leger heeft dergelijke stukken wel gedurende de eerste wereldoorlog gebruikt aan het westfront. Enkele exemplaren daarvan zijn nog in Noord-Frankrijk aanwezig. De enige mogelijkheid die ik nu kan bedenken hoe zo'n kanon in Limburg zou kunnen zijn gekomen is doordat het een kanon is dat door de Duitsers in 1918 is meegenomen op hun terugtocht door Limburg na de wapenstilstand van 1918. Uit inventarislijsten is niet bekend dat het Nederlandse leger dergelijke kanonnen heeft overgenomen in de bewapening. Indien u aanwijzingen heeft die erop wijzen dat dit wel het geval is, en dat dergelijke kanonnen in 1940 in Limburg opgesteld stonden, zou dat interessante informatie kunnen opleveren die tot op heden onbekend is.

Onbekend hulpmiddel om water over te steken

vraag:
Deze foto van ca. 1919 (waar ik het glasnegatief van heb) toont volgens mijn vader het tonen/testen van hulpmiddelen voor militairen om het water over te steken. De foto zou bij Nijmegen zijn gemaakt.

antwoord:
Met belangstelling hebben wij uw foto bekeken. Het uitproberen van dergelijke hulpmiddelen om water over te steken komt ons niet bekend voor. Ook in onze collectie zijn geen vergelijkbare opnamen vinden. Eigenlijk betwijfelen wij of het een demonstratie voor militairen is. De man die de demonstratie geeft lijkt eerder gekleed in een politieuniform. Tussen de toeschouwers aan de overzijde van het water laten zich geen militairen herkennen.

Bezoekers die meer kunnen vertellen over het getoonde hulpmiddel worden uitgenodigd te reageren.

Tijgerbrigade

vraag:
Mijn grootvader heeft in Indië gediend, ik dacht bij de tijger brigade, graag meer info over deze brigade en de leden daarvan.

antwoord:

De T- Brigade had de bijnaam "Tijgerbrigade". Op de rechtermouw droegen de manschappen het embleem met de fel begeerde en gerespecteerde tijgerkop. Er is meer informatie over de Tijgerbrigade te vinden op onze website. Hierbij sturen wij u de link, waaronder u deze informatie kunt vinden:

http://www.collectie.legermuseum.nl/strategion/strategion/i003818.html

Verder zijn er in het Collectie Informatie Centrum (CIC) een aantal titels aanwezig over de Tijgerbrigade. Klik op de volgende link voor deze titellijst:

http://www.beeldcollectie.nl/images/VW/TijgerbrigadeI.out-1.htm
U bent van harte welkom om deze titels in het CIC te raadplegen. Hiervoor kunt u een afspraak maken op tel.nr. 015-2150512 of per email: vraagbaak@legermuseum.nl.